Adroddiad sector: Unedau cyfeirio disgyblion 2021-2022

Yn gyfreithiol, mae unedau cyfeirio disgyblion (UCDau) yn fath o ysgol ac yn fath o addysg heblaw yn yr ysgol (AHY). Maent wedi’u sefydlu a’u cynnal gan awdurdod lleol i ddarparu addysg addas i blant a phobl ifanc efallai na fyddant yn cael addysg debyg oherwydd salwch, gwaharddiad neu reswm arall (adran 19 Deddf Addysg 1996).

UCDau

Disgyblion

Modelau darpariaeth

• Mae ysgol eang o fodelau ar waith ledled Cymru.
• Mae cymysgedd o UCDau â darpariaeth ar un safle ac UCDau portffolio sydd wedi’u trefnu dros nifer o safleoedd.
• Mae’r ystod oed mewn UCDau yn amrywio, gyda rhai UCDau pob oed a rhai yn darparu ar gyfer ystod oedran benodol.
• Gall cofrestriad mewn UCDau fod ar sail ranamser ac amser llawn. Gall disgyblion fod wedi’u cofrestru mewn mwy nag un sefydliad.
• Mae niferoedd y disgyblion mewn UCDau unigol yn amrywio o tua 20 i dros 120.
• Gall arweinwyr UCDau fod â chyfrifoldebau ychwanegol ar ran awdurdodau lleol, fel rheoli gwasanaethau tiwtora gartref neu diwtora yn yr ysbyty.
• Mae’n ofynnol i bob UCD fod â phwyllgor rheoli.

Gweithgarwch ymgysylltu

Oherwydd pandemig COVID-19, cynhaliwyd arolygiadau craidd rhwng diwedd mis Ionawr a mis Gorffennaf 2022 yn unig. Yn ystod y flwyddyn academaidd hon, cynhaliodd arolygwyr alwadau neu ymweliadau ymgysylltu â phob UCD.

Astudiaethau achos

UCD Bryn y Deryn

Dysgu

Gwnaeth lawer o ddisgyblion yn yr UCDau a arolygwyd gynnydd o’u mannau cychwyn gwreiddiol. At ei gilydd, fe wnaethant ymateb yn dda i ailsefydlu arferion a strwythurau, a dangos gwydnwch. Fodd bynnag, roedd angen cymorth ychwanegol ar y rhan fwyaf o ddisgyblion ar gyfer eu lles emosiynol a’u hiechyd meddwl. Roedd problemau parhaus â phresenoldeb ac absenoldebau cyson yn her o hyd ac effeithiodd hyn ar gynnydd disgyblion.

Dros gyfnod, gwellodd medrau cymdeithasol llawer o ddisgyblion a’u gallu i oddef cydweithio â disgyblion eraill, yr oedd y pandemig wedi cael effaith niweidiol arnynt. Fodd bynnag, i lawer o ddisgyblion, gwaethygwyd bylchau blaenorol mewn dysgu gan y pandemig. Er enghraifft, ni ddatblygodd llawer o ddisgyblion eu medrau TGCh yn gynyddol oherwydd diffyg cyfleoedd cyson a chynlluniedig ar draws y cwricwlwm.

Manteisiodd y rhan fwyaf o ddisgyblion ar ystod addas o gymwysterau cydnabyddedig ar ddiwedd Blwyddyn 11. Ailsefydlodd UCDau brosesau effeithiol ar gyfer cynlluniau pontio yn gyflym wrth i ddisgyblion adael yr UCD. O ganlyniad, yn yr UCDau a arolygwyd, symudodd bron bob disgybl a adawodd UCDau yn ystod blwyddyn academaidd 2020-2021 ymlaen i addysg, hyfforddiant neu gyflogaeth.

Lles

Parhaodd disgyblion nad oeddent yn ymgysylltu’n dda â dysgu cyn dechrau COVID19 i beri pryder trwy gydol y pandemig. At ei gilydd, cynyddodd anghenion cymdeithasol, emosiynol, ymddygiadol ac iechyd meddwl disgyblion yn sgil y pandemig a chafodd ychydig o ddisgyblion drafferth cydymffurfio’n llwyddiannus â disgwyliadau ac arferion wrth i’r argyfwng gilio. Canolbwyntiodd yr UCDau a aeth i’r afael â’r materion hyn yn fwyaf effeithiol ar gynnal perthynas waith gadarnhaol â disgyblion.

Cymerodd bron bob disgybl yn yr UCDau a arolygwyd ran mewn cyfleoedd i ddylanwadu ar beth a sut roeddent yn dysgu. Er enghraifft, roedd cyfarfodydd y cyngor ysgol wedi’u sefydlu’n dda ac roedd disgyblion yn teimlo bod staff yn gwrando ar eu safbwyntiau.

Addysgu a phrofiadau dysgu

Mabwysiadodd arweinwyr ymagwedd hyblyg tuag at y cwricwlwm, gyda ffocws penodol ar les disgyblion a’u hanghenion ymddygiadol, emosiynol ac iechyd meddwl. Crybwyllodd arweinwyr bryderon yn ymwneud ag amrywioldeb ymgysylltiad disgyblion â’u dysgu. I ymateb i hynny, cynyddodd UCDau ddarpariaeth yr ymyriadau therapiwtig ychwanegol i gynorthwyo disgyblion a’u hailymgysylltu â’u dysgu.

Effeithiodd absenoldebau parhaus staff a disgyblion yn gysylltiedig â COVID-19 ar barhad darpariaeth ac ansawdd yr addysgu a dysgu ar draws UCDau. Er bod arweinwyr yn siarad yn hyderus am sut roeddent yn datblygu eu cwricwlwm ar sail y pedwar diben, arweiniodd yr heriau gweithredol a achoswyd gan y pandemig at amrywiad yn y parodrwydd ar gyfer y Cwricwlwm i Gymru. Mae’r adnodd hwn yn darparu sbardunau hunanfyfyrio i gynorthwyo UCDau i baratoi ar gyfer y Cwricwlwm i Gymru. Yn y ddau ddarparwr a arolygwyd, roedd rhaglenni ar gyfer addysg bersonol a chymdeithasol wedi’u sefydlu’n dda ac roeddent yn ffocws allweddol ers y pandemig.

Roedd bron pob un o’r staff wedi meithrin perthynas waith gadarnhaol a gwerthfawr â’u disgyblion. Roeddent yn dangos eu bod yn deall ac yn adnabod eu disgyblion yn dda ac yn cydnabod y rhwystrau posibl rhag dysgu y gallai disgyblion eu hwynebu. Mewn llawer o achosion, ceisiodd athrawon leddfu effaith y pandemig trwy addysgu disgyblion mewn grwpiau bach neu’n unigol. Fodd bynnag, yn y ddwy UCD, roedd cryfhau cysondeb mewn addysgu yn faes i’w wella. Yn y ddau ddarparwr, roedd ystod y profiadau dysgu i gynorthwyo disgyblion i wneud dewisiadau gwybodus yn ymwneud â’u gyrfaoedd yn y dyfodol a’r byd gwaith yn gryf.

At ei gilydd, roedd gan yr UCDau a arolygwyd drefniadau asesu cynhwysfawr i nodi cryfderau disgyblion a’u meysydd i’w datblygu. Defnyddiwyd deilliannau asesu yn dda gan athrawon i gynllunio profiadau dysgu priodol i ennyn diddordeb disgyblion a’u cynorthwyo i wneud cynnydd ar sail eu hanghenion unigol. At ei gilydd, roedd gan staff ddealltwriaeth dda o anghenion dysgu ychwanegol (ADY) disgyblion. Roeddent yn ystyried cynlluniau addysg unigol (CAUau) neu gynlluniau datblygu unigol (CDUau) a thargedau disgyblion ac yn cynllunio’n dda ar gyfer y rhain yn eu haddysgu.

Gofal, cymorth ac arweiniad

Roedd gan y ddwy UCD a arolygwyd ethos gofalgar a chynhwysol. Roedd yr ethos hwn yn ymdreiddio i waith yr UCDau ac yn cael effaith gadarnhaol sylweddol ar les disgyblion. Wynebodd arweinwyr heriau o ran bodloni anghenion cymdeithasol, emosiynol, ymddygiadol ac iechyd meddwl cynyddol eu disgyblion yn sgil y pandemig. Yn y rhan fwyaf o achosion, roedd ystod gynyddol yr ymyriadau therapiwtig ar sail arferion wedi’u llywio gan drawma a ddarparwyd gan yr UCDau wedi dechrau mynd i’r afael â’r heriau hyn yn llwyddiannus. Fodd bynnag, crybwyllodd UCDau y gallai cymorth allanol i fynd i’r afael â phroblemau yn ymwneud â phresenoldeb fod yn rhy feichus ac nad oeddent yn ddigon amserol. Roedd y gallu i fanteisio ar Wasanaethau Iechyd Meddwl i Blant a Phobl Ifanc (CAMHS) yn rhy amrywiol hefyd.

I ddisgyblion newydd a oedd yn ymuno ag UCDau, roedd prosesau asesu cynhwysfawr i asesu eu hanghenion a’u galluoedd. Roedd y trefniadau hyn yn cynorthwyo’r rhan fwyaf o ddisgyblion i ymgartrefu’n gyflym ac yn dda yn eu UCDau.

Roedd gan y ddwy UCD ddull cynllunio sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn a oedd wedi’i ddatblygu’n dda. Roedd cyfuniad o CAUau a CDUau ar waith ar draws yr UCDau. Roedd hyn yn adlewyrchu ymagwedd yr awdurdod lleol ar y pryd wrth ymateb i ddiwygio ADY. Roedd staff yn defnyddio CAUau a CDUau yn dda i gynllunio a darparu profiadau dysgu perthnasol i ddisgyblion. Fodd bynnag, at ei gilydd, roedd anghysondebau o ran y trefniadau ar draws awdurdodau lleol mewn perthynas â ‘pherchenogaeth’ CDUau disgyblion yn peri pryder o hyd ymhlith arweinwyr mewn UCDau.

Roedd gan y ddwy UCD strategaethau effeithiol ar gyfer cyfathrebu â rhieni a gofalwyr. Cryfhawyd y rhain yn sylweddol yn ystod y pandemig a pharhaodd UCDau i adeiladu’n llwyddiannus ar yr arfer hon. Roedd diwylliant ac arfer diogelu ar draws UCDau yn gryf.

Arweinyddiaeth

Yn ein hymgysylltiad â darparwyr, crybwyllodd arweinwyr mewn UCDau fod absenoldebau parhaus staff o ganlyniad i COVID-19 yn cael effaith negyddol ar gynnydd disgyblion. Er enghraifft, roedd disgyblion yn aml yn ei chael yn heriol meithrin perthnasoedd ac yn cael trafferth dysgu’n effeithiol â staff anghyfarwydd. Roedd dod o hyd i staff asiantaeth addas yn heriol iawn hefyd. Serch hynny, parhaodd arweinwyr i roi blaenoriaeth uchel i les staff a disgyblion.

Crybwyllodd arweinwyr fod ganddynt gyfrifoldebau ychwanegol i reoli gwasanaethau dan arweiniad yr awdurdod lleol, fel gwasanaethau tiwtora gartref a thiwtora yn yr ysbyty. Mae i hyn fantais ogreu ymagwedd fwy hyblyg a chydlynus tuag at gefnogi pobl ifanc sy’n derbyn addysg heblaw yn yr ysgol (AHY). Fodd bynnag, crybwyllodd ychydig o arweinwyr newydd fod yr heriau sy’n gysylltiedig â’r cyfrifoldebau ychwanegol hyn yn ychwanegu at eu llwyth gwaith.

Yn y ddwy UCD a arolygwyd, parhaodd prosesau hunanwerthuso a monitro a systemau sicrhau ansawdd i weithredu. Roedd y prosesau hyn yn galluogi arweinwyr i gynllunio’n strategol ar gyfer gwella a chryfhau darpariaeth. Dangosodd arweinwyr lefel uchel o wydnwch a hyblygrwydd a rheolwyd newid yn dda.

Manteisiodd arweinwyr i’r eithaf ar gyfleoedd dysgu proffesiynol yn ystod y pandemig. Rhoddodd digwyddiadau hyfforddiant rhithwyr gyfle iddynt gefnogi datblygiad staff yn fwy hyblyg. Roedd arweinwyr yn awyddus i ailsefydlu ymweliadau â darparwyr eraill i fanteisio i’r eithaf ar rannu arfer dda ar draws y sector.

Yn gyffredinol, mae’r cyfleoedd dysgu proffesiynol i staff yn cyd-fynd yn effeithiol â blaenoriaethau UCDau. Mae hyn yn cynnig y set medrau sydd ei hangen ar staff i gefnogi anghenion cymhleth disgyblion ar draws UCDau yn fwy llwyddiannus. Mae staff yn elwa ar gyfleoedd dysgu proffesiynol sy’n adlewyrchu anghenion cymhleth disgyblion yn dda.

At ei gilydd, roedd lefel y cymorth a her a gynigiwyd i arweinwyr gan bwyllgorau rheoli wedi gwella. Yn y ddwy UCD, roedd trefniadau cydweithio cryfach â swyddogion yr awdurdod lleol yn gwella ansawdd darpariaeth yr UCD. Ar draws awdurdodau lleol, mae anghysondebau yn nhrefniadau’r gyllideb ar gyfer UCDau.

Dolenni : Crynodeb o alwadau ac ymweliadau ymgysylltu ag ysgolion ac UCDau – hydref 2021 | Estyn (gov.wales)